Angelo Martinus

De Staat van Hip Hop Dans: Nederland leidt de wereld maar blijft thuis onzichtbaar

Nederlandse Hip Hop dansers domineren wereldpodia, maar hun cultuur blijft buiten de muren van de officiële kunstwereld en haar subsidiestelsels.

Door Angelo Martinus

Vorige week verscheen De Staat van de Dans. Mooie woorden over urgentie, vernieuwing en maatschappelijke impact in de Nederlandse danswereld.
Er is wat aandacht voor Hip Hop dans maar vooral de variant die in het theater terechtkomt.
Opnieuw blijven de battle en de cypher buiten beeld, terwijl dat juist het hart is van Hip Hop dans. En ironisch genoeg zijn dat precies de plekken waar Nederlandse dansers al jaren het wereldpodium domineren. Het wordt tijd dat we dat erkennen.

Wereldklasse, van Maastricht tot Los Angeles

Neem Jaïra Joy Luhulima, die onlangs de wereldtitel won bij Red Bull Dance Your Style.
In een uitverkochte arena van de LA Clippers in Los Angeles, voor 10.000 bezoekers en miljoenen kijkers online. Gecoacht door Jennifer Romen, zelf een icoon binnen de scene.

En dit was geen toeval. Nederland levert al jaren toppers in de internationale Hip Hop scene.
Menno van Gorp won inmiddels vier keer Red Bull BC One, de zwaarste solocompetitie ter wereld.
Vorig jaar pakte hij de titel in Rio de Janeiro, terwijl India Sardjoe haar tweede wereldtitel bij de vrouwen behaalde.
Shinshan schreef geschiedenis door de allereerste Dance Your Style te winnen,
en dit jaar kroonden The Ruggeds zich tot wereldkampioen bij Battle of the Year.
Daarbovenop stonden drie Nederlandse dansers op de Olympische Spelen.

Om dat in perspectief te plaatsen: dit zijn de Champions Leagues van onze dansgemeenschap. Hoger dan dit bestaat niet. En dit is slechts een fractie van alle succesverhalen.
Voor een klein land en voor dansers die voor battlen geen cultuursubsidie ontvangen doen we geweldig!

De Cypher is het hart

Wie een voorstelling maakt voor het theater, kan subsidie aanvragen.
Wie moderne of hedendaagse dans creëert, kan rekenen op steun van fondsen, theaters en instellingen. Dat is prima. En als een Hip Hop danser de ambitie heeft om dat ook te doen, moet hij of zij dat vooral nastreven.

Maar de realiteit is dat veel Hip Hop dansers zich gedwongen voelen om zich aan te passen aan wat het systeem al kent. Ze treden op in ruimtes die niet echt van hen zijn, voor publiek dat niet echt hún publiek is. Ze moeten zich aanpassen aan de kaders van moderne of theaterdans om serieus genomen te worden of überhaupt kans te maken op financiering.

Het is goed dat er geld is voor moderne dans en danstheater.
Maar laten we dan ook ruimte creëren voor de cypher en de battle, want dát zijn de plekken waar Hip Hop leeft, groeit en zich vernieuwt. Daar begint alles: improvisatie, interactie, community en het moment zelf.

De kracht van plekken en mensen

Toen Jaïra de Nederlandse voorronde won en zich ging voorbereiden op Los Angeles,
kreeg ze €1.500 van één fonds. Alle andere aanvragen werden afgewezen.
De rest kwam via crowdfunding, eten verkopen, en de onvoorwaardelijke steun van haar ouders, vrienden en crew.

Niet omdat haar talent onzichtbaar was, maar omdat ons systeem nooit gebouwd is op deze vorm van dans. Na haar overwinning stond de Nederlandse media vol met haar naam,
maar de strijd om het spaargeld weer aan te vullen begon de volgende dag alweer.

Haar reis begon jaren eerder, bij haar thuisbasis: Oxygen Dance Academy in Maastricht. Een plek waar ze kon groeien, falen en leren. Er waren events als IBE Heerlen en Summer Dance Forever waar ze zich kon meten met de besten ter wereld.
En het belangrijkst: ze was onderdeel van een inclusieve community waar ze altijd welkom was en later zelf weer mentor en inspiratie werd voor de volgende generatie.

Dit zijn de plekken die de echte infrastructuur van onze danscultuur vormen.
Geen instellingen met beleidsafdelingen of communicatieteams maar communities waar kennis, ervaring en toewijding die van generatie op generatie worden doorgegeven.
Waar leerlingen mentoren worden en mentoren weer leerlingen.
Waar intrinsieke motivatie de motor is, niet de subsidie.

Hip Hop past niet netjes in systemen of structuren want het groeit uit verbinding, niet uit beleid. Het groeit uit creatieve energie, niet uit formats.

Wie bepaalt de regels?

Hip Hop wordt in het gevestigde landschap vaak om de verkeerde redenen omarmd.
Niet vanuit echte interesse, maar om woorden als diversiteit, inclusie en vernieuwing te kunnen afvinken. En als Hip Hop dan mee mag doen, wordt direct bepaald binnen welke bandbreedte dat mag. Hoe meer het lijkt op wat men al kent, hoe beter.

Het voelt soms alsof de deuren opengaan om de eigen relevantie te bewaken en niet om écht ruimte te maken. En juist daardoor komt het zelden tot echte integratie. De kaders worden nog steeds bepaald door de gevestigde orde. De plekken die we met z’n allen financieren, de theaters, musea, poppodia, ze zijn van ons allemaal. Maar de regels om binnen te komen worden niet door ons geschreven.

De wereld is ons podium

In De Staat van de Dans wordt geadviseerd dat de Hip Hop community
haar eigen journalisten en critici zou moeten opleiden.
Weer een uitspraak van iemand die zich niet echt heeft verdiept in onze cultuur.

Onze community leest geen theaterrecensies of krantenartikelen.
We communiceren via events, jams, studio’s en online platforms.
Al jaren bouwt de Hip Hop gemeenschap aan een wereldwijd netwerk met miljoenen volgers en livestreams van battles. De gesprekken vinden plaats in de comments, blogs, podcasts en cyphers.

Dansers schrijven boeken, maken documentaires, ontwikkelen olympische jurysystemen
en archiveren hun prestaties online. Maar je moet het wíllen zien. Je moet buiten je gebruikelijke kaders durven kijken en het succes van een danser niet meten aan kaartverkoop of recensies in de krant, maar aan zijn of haar bijdrage aan cultuur.

De Hip Hop dansgemeenschap wordt regelmatig uitgedaagd om haar eigen recensenten op te leiden. Maar wij hebben geen recensenten nodig, onze community is de recensent,
zij beoordeelt vanaf de vloer, in de cypher, uit het publiek en in de comments.

Kijk naar de cijfers.
De drie grootste dansgezelschappen van Nederland, NDT, Het Nationale Ballet en Scapino Ballet hebben samen ongeveer 500.000 volgers. De Maastrichtse zussen Norah, Sarah en Rosa (Let it Happen) hebben er 1,1 miljoen. Niet alleen meer volgers, maar ook veel meer views, betrokkenheid en bereik. Vergelijk De Nederlandse Dansdagen met Summer Dance Forever en je ziet een verschil van ruim 250.000 volgers in het voordeel van de laatste.

Ik wil daar geen oordeel over kwaliteit aan verbinden, maar het zegt veel over hoe de cultuursector kijkt naar zichtbaarheid en bereik. Ons systeem doet niet aan artikelen in kranten en recensies, aan posters langs de weg of tijdschriften op tafel.
Onze wereld speelt zich af online, op events en op plekken waar mensen samenkomen.

En hoewel deze cijfers in de cultuursector en bij fondsen nog nauwelijks meetellen,
doen ze er voor ons wél toe. Ze staan voor verbinding, betrokkenheid en zichtbaarheid.

Heroïsme te midden van tegenslag

Tijdens IBE sprak ik met Niilante Ogunsola-Ribeiro, managing director bij Dance Adjudication Network, een organisatie die zich inzet voor transparante en consistente jurering in de internationale danswereld.  Hij verwoordde het prachtig:

“Hip Hop is heroïsme te midden van tegenslag.
Het is het vermogen om iets te creëren uit niets.
Een kind dat niets heeft, kan in een cypher stappen en voor dat moment een held zijn.”

Dat moment is de essentie van Hip Hop: de kracht om te creëren, jezelf te uiten en gezien te worden, omringd door gelijkgestemden.

Die kracht, geboren uit strijd en veerkracht gaat niet alleen over dans of muziek maar over een manier van kijken naar de wereld. Wat als we datzelfde principe zouden toepassen op beleid?
Wat als de Hip Hop-mentaliteit, iets creëren uit niets, de blauwdruk zou worden voor innovatie, veerkracht en samenwerking?

De spiegel van Hip Hop

In mijn onderzoek naar de waarde van Hip Hop voor cultuur en beleid zie ik telkens weer hoe deze cultuur functioneert als een levend ecosysteem. Niet top-down, maar bottom-up.
Niet gebaseerd op controle, maar op vertrouwen, expressie en community.

Misschien is dat precies wat beleid zou moeten weerspiegelen. Hip Hop laat zien dat de kracht van kunst niet ligt in structuren of regels maar in ruimte, wederkerigheid en eigenaarschap. Een cultuur die is ontstaan uit uitsluiting en tegenslag is uitgegroeid tot een wereldwijd netwerk van samenwerking, trots en veerkracht.

De waarden waar beleidsmakers naar zoeken, inclusie, innovatie, duurzaamheid, worden binnen Hip Hop al decennialang in de praktijk gebracht. Niet op papier, maar in mensen, beweging en gemeenschappen.

Tijd voor een nieuw perspectief

Als we het hebben over de staat van de dans,
moeten we ook durven kijken naar de staat van Hip Hop dans.
Want hier gaat het niet alleen om optreden.
Hier wordt geleerd, gecreëerd, verbonden en doorgegeven.

Het is tijd dat het culturele systeem stopt met proberen Hip Hop te “begrijpen” en zich er in plaats daarvan door laat transformeren. Hip Hop is niet het randprogramma van de kunst;
het is de voorhoede van een nieuwe manier van denken, organiseren en samenleven.

Laten we dat eindelijk erkennen. Niet alleen met applaus maar met ruimte, vertrouwen en gelijkwaardige steun. Want de staat van Hip Hop dans? Die is levend, luid, liefdevol en wereldwijd zichtbaar. Misschien wordt het tijd dat de cultuursector eindelijk met ons meebeweegt. En zo niet, no worries. Wij gaan toch wel door.

Over de auteur

Angelo Martinus is cultureel ondernemer en community leader met meer dan 25 jaar ervaring in het bouwen van creatieve ecosystemen.
Hij onderzoekt hoe Hip Hop – als cultuur en als manier van organiseren – beleid, onderwijs en leiderschap van de toekomst kan inspireren.